ΘΕΣΗ
Ο συνοικισμός βρίσκεται σε απόσταση 2 χλμ. από το Στρογγυλοβούνι στο δρόμο από Πεντάλοφο προς Αστακό, κτισμένος σε υψόμετρο 90 μ.
Υπάγοντας στον παλαιό Δήμο Αστακού μεχρι το 1912 και στη συνέχεια στη κοινότητα Αστακού μέχρι το 1931 και εν συνέχεια υπήχθη στη κοινότητα Στρογγυλοβουνίου. Σήμερα εξακολουθεί να αποτελεί συνοικισμό του δημοτικού διαμερίσματος Στρογγυλοβουνίου.
Ο συνοικισμός βρίσκεται σε απόσταση 2 χλμ. από το Στρογγυλοβούνι στο δρόμο από Πεντάλοφο προς Αστακό, κτισμένος σε υψόμετρο 90 μ.
Υπάγοντας στον παλαιό Δήμο Αστακού μεχρι το 1912 και στη συνέχεια στη κοινότητα Αστακού μέχρι το 1931 και εν συνέχεια υπήχθη στη κοινότητα Στρογγυλοβουνίου. Σήμερα εξακολουθεί να αποτελεί συνοικισμό του δημοτικού διαμερίσματος Στρογγυλοβουνίου.
ΊΔΡΥΣΗ
Τα Βλυζιανά νέμοταν μέχρι πριν από μερικές δεκαετίες μια μεγάλη περιοχή στην Μάνινα από την οποία μάζευαν το βελανίδι. Ακόμα και σήμερα πολλοί Βλυζιανίτες κρατούν εκεί τα κτήματα τους κι έχουν μετοικήσει στην περιοχή μόνιμα σχηματίζοντας μικρό οικισμό. Για την παραχώρηση της περιοχής της Μάνινας στο γενάρχη Πλακία,η παράδοση λέει οτι κάποτε έγινε μια συμπλοκή κατ' άλλους στο Σορόκι, κατ' άλλους στο πέρα πηγάδι της Χρυσοβίτσας. Αμέσως μετά έτυχε να περνάει ο Πλακιάς,ο οποίος βρήκε ένα τούρκο αποσπασματάρχη κάτοικο και τον περιμάζεψε. Αυτός, αφού γιατρέυτηκε, τον ευχαρίστησε τον Πλακιά κι έφυγε από την περιοχή. Ύστερα από μερικά χρόνια ο Πλακιάς, ο Μαγγίνας απ' το Δραγαμέστο και ο Καρούσος από το Βασιλόπουλο, έμποροι βελανιδιών βρέθηκαν στην πόλη για δουλείες, κάποιο πρόβλημα είχαν με τα χαρτία τους και συνελήφθηκαν. Εκεί τους συνάντησε ο τούρκος που είχε σώσει ο Πλακιάς και μάλιστα είχε γίνει υπασπιστής του σουλτάνου. Αυτός, λοιπόν, αναγνώρισε τον σωτήρα του και τους αθώωσαν και μάλιστα τους έδωσαν αρκετή γη ως ανταμοιβή. Τη γη σκέφτηκαν να τη ζητήσουν αυτοί ύστερα από σκεψη του Μαγγίνα. Έτσι ο Πλακιάς πήρε τη Μάνινα, ο Μαγγίνας το Σουπί(Σπί) στο Λεσίνι κι ένα μέρος ο Καρούσος. Έκει έφτιαξαν κούλιες που ακόμα υπάρχουν τα χαλασματά τους. Μετά την απελευθέρωση,το κράτος μοίρασε τα τσιφλίκια, οι τρεις κατέφυγαν στα δικαστήρια, ο δικηγόρος τους όμως τους εξαπάτησε και σε συμβιβασμό που έκαναν με το κράτος η περιοχή μοιράστηκε στα τρία χωρία.
Τα Βλυζιανά νέμοταν μέχρι πριν από μερικές δεκαετίες μια μεγάλη περιοχή στην Μάνινα από την οποία μάζευαν το βελανίδι. Ακόμα και σήμερα πολλοί Βλυζιανίτες κρατούν εκεί τα κτήματα τους κι έχουν μετοικήσει στην περιοχή μόνιμα σχηματίζοντας μικρό οικισμό. Για την παραχώρηση της περιοχής της Μάνινας στο γενάρχη Πλακία,η παράδοση λέει οτι κάποτε έγινε μια συμπλοκή κατ' άλλους στο Σορόκι, κατ' άλλους στο πέρα πηγάδι της Χρυσοβίτσας. Αμέσως μετά έτυχε να περνάει ο Πλακιάς,ο οποίος βρήκε ένα τούρκο αποσπασματάρχη κάτοικο και τον περιμάζεψε. Αυτός, αφού γιατρέυτηκε, τον ευχαρίστησε τον Πλακιά κι έφυγε από την περιοχή. Ύστερα από μερικά χρόνια ο Πλακιάς, ο Μαγγίνας απ' το Δραγαμέστο και ο Καρούσος από το Βασιλόπουλο, έμποροι βελανιδιών βρέθηκαν στην πόλη για δουλείες, κάποιο πρόβλημα είχαν με τα χαρτία τους και συνελήφθηκαν. Εκεί τους συνάντησε ο τούρκος που είχε σώσει ο Πλακιάς και μάλιστα είχε γίνει υπασπιστής του σουλτάνου. Αυτός, λοιπόν, αναγνώρισε τον σωτήρα του και τους αθώωσαν και μάλιστα τους έδωσαν αρκετή γη ως ανταμοιβή. Τη γη σκέφτηκαν να τη ζητήσουν αυτοί ύστερα από σκεψη του Μαγγίνα. Έτσι ο Πλακιάς πήρε τη Μάνινα, ο Μαγγίνας το Σουπί(Σπί) στο Λεσίνι κι ένα μέρος ο Καρούσος. Έκει έφτιαξαν κούλιες που ακόμα υπάρχουν τα χαλασματά τους. Μετά την απελευθέρωση,το κράτος μοίρασε τα τσιφλίκια, οι τρεις κατέφυγαν στα δικαστήρια, ο δικηγόρος τους όμως τους εξαπάτησε και σε συμβιβασμό που έκαναν με το κράτος η περιοχή μοιράστηκε στα τρία χωρία.
ΕΚΚΛΗΣΙΑ
Το παλίο ξωκλήσι του Αγίου Νικολάου βρίσκεται σε απόσταση 2 χλμ. από το Στρογγυλοβούνι μέσα στο μικρό οικισμό Βλυζανίτικα Πηγάδια δυτικά της δημοσίας οδού όπου και το νεκροταφείο. Είναι κτίσμα του 1782 και λειτουργείται την 6η Δεκεμβρίου.Γύρω από το ναό υπάρχουν χαλάσματα κελιών και σε κοντινή απόσταση ερειπωμένη κούλια (πύργος).
Η μάχη στον Αγ. Νικόλαο Μάνινας στις 12/2/1828
στη τελευταία φάση των επιχειρήσεων του αγώνα του 1821 για την ανάκτηση της Δυτικής Στερεάς Ελλάδας συνήφθη στον Άγιο Νικόλαο Μάνινας στις 12/2/1828 μεταξύ μικρής ελληνικής δύναμης με πολλαπλάσια εχθρική. Ο αρχιστράτηγος των ελληνικών δυνάμεων Ριχάρδος Τσώρτς έχοντας πληροφορίες ότι ο εχθρός ήθελε να αποκαταστήσει την διακοπείσα επικοινωνία Άρτας και Πρέβεζας με το Μεσολόγγι διέταξε τα ευκίνητα τμήματα να καταλάβουν την επίκαιρη θέση του Αγίου Νικολάου. Στην παραπάνω οχυρώθηκαν οι δυνάμεις του Γ. Ράγκου, του Κ. Μπότσαρη και δύναμη 100 ανδρών υπο τις διαταγές του Δ. Ευμορφόπουλου και Αθ. Κουτσονίκα στις 12/2/1828 κατέφθασε στη Μάνινα το πρώτο τμήμα το Βελή-Μπέη απο 700 άνδρες και έπεσε με ορμή κατά των ελληνικών οχυρώσεων στο δρόμο. Όμως οι δύναμεις των Δ. Ευμορφόπουλου και Αθ. Κουτσονίκα κράτησαν ακλώνητοι τις θέσεις τους. Νέα επίθεση των τουρκαλβανών με τη συμμετοχή κι άλλων 600 ανδρών οι οποίοι κατέφθασαν εν τω μεταξύ αποκρούστηκε επίσης και οι τουρκαλβανοί οπισθοχώρησαν με αταξία και πανικό. Μια τρίτη επίθεση κατά το μεσημέρι είχε την ίδια τύχη και τα τουρκικά στρατεύματα αποσύρθηκαν στο Λιγοβίτσι επιδιδόμενα σε λεηλασίες αφού κατά τη μάχη είχαν 100 νεκρούς και τραυματίες. Οι ελληνικές απώλειες ήταν 2 νεκροί και 18 τραυματίες. Από τη δύσκολη όμως θέση στην οποία βρέθηκαν οι τουρκαλβανοί τους διευκόλυνε να εξέλθουν η ανεπάρκεια του Γιαν. Ράγκου. Αυτός την νύχτα που ακολούθησε εγκατέλειψε την ορεινή θέση που κατείχε αφήνοντας εκεί μικρό τμήμα της φρουράς και αποσύρθηκε στο πλησίον ευρισκόμενο συνοικισμό με το πρόσχημα της κακοκαιρίας.Την αποχώρησή του όμως πληροφορήθηκε ο Ανδρ. Ίσκος, ο οποίος τα μεσάνυχτα οδηγώντας 500 τουρκαλβανούς και δικούς του στρατιώτες επιτέθηκε και εκτόπισε την μικρή φρουρά,η οποία κατέφυγε πλησίον του Δημ. Ευμορφόπουλου και Αθ. Κουτσονίκα. Οι τελευταίοι επίσης αναγκάστηκαν να συμπτυχθούν και να ενωθούν με τον Κ. Μπότσαρη δυτικώς της Μάνινας όμως ο Μπότσαρης αποφάσισε να επιστρέψει στο στρατόπεδο της πόρτας και ο δρόμος φαινόταν ελέυθερος για το Βέλικο Γίατσις να συνεχίσει την πορεία του προς το Μεσολόγγι. Ο Ρ. Τσώρτς δυσαρεστήθηκε για την εξέλιξη των επιχειρήσεων και την δυσαρέσκεια του συμπεριέβαλε στην αναφορά τους προς τον Ιω. Καποδίστρια την επομένη, όπου μάλιστα αφήνει αιχμή κατά του Κ. Μπότσαρη ότι εγκατέλειψε τη μάχη χωρίς διαταγή. ...Δυσαρέστως προσαναγγέλω,ότι σήμερα τα ηρωικά στρατεύματα,τα οποία καταπολέμησαν τον εχθρόν γενναίως,παραίτησαν άνευ διαταγής την θέσιν των,και ηνώθησαν με το ου πολύ μακράν αυτών εφεδρεύον λοιπόν σώμα...Το ασυγχώρητον τούτο φέρσιμον,αν και πρέπει να ομολογηθήότι ο καιρός ήτο πολύ αχρείος,μας εστέρησεν του καρπού της οποίας κατά του εχθρού εκερδίσαμεν μάχης...
Το παλίο ξωκλήσι του Αγίου Νικολάου βρίσκεται σε απόσταση 2 χλμ. από το Στρογγυλοβούνι μέσα στο μικρό οικισμό Βλυζανίτικα Πηγάδια δυτικά της δημοσίας οδού όπου και το νεκροταφείο. Είναι κτίσμα του 1782 και λειτουργείται την 6η Δεκεμβρίου.Γύρω από το ναό υπάρχουν χαλάσματα κελιών και σε κοντινή απόσταση ερειπωμένη κούλια (πύργος).
Η μάχη στον Αγ. Νικόλαο Μάνινας στις 12/2/1828
στη τελευταία φάση των επιχειρήσεων του αγώνα του 1821 για την ανάκτηση της Δυτικής Στερεάς Ελλάδας συνήφθη στον Άγιο Νικόλαο Μάνινας στις 12/2/1828 μεταξύ μικρής ελληνικής δύναμης με πολλαπλάσια εχθρική. Ο αρχιστράτηγος των ελληνικών δυνάμεων Ριχάρδος Τσώρτς έχοντας πληροφορίες ότι ο εχθρός ήθελε να αποκαταστήσει την διακοπείσα επικοινωνία Άρτας και Πρέβεζας με το Μεσολόγγι διέταξε τα ευκίνητα τμήματα να καταλάβουν την επίκαιρη θέση του Αγίου Νικολάου. Στην παραπάνω οχυρώθηκαν οι δυνάμεις του Γ. Ράγκου, του Κ. Μπότσαρη και δύναμη 100 ανδρών υπο τις διαταγές του Δ. Ευμορφόπουλου και Αθ. Κουτσονίκα στις 12/2/1828 κατέφθασε στη Μάνινα το πρώτο τμήμα το Βελή-Μπέη απο 700 άνδρες και έπεσε με ορμή κατά των ελληνικών οχυρώσεων στο δρόμο. Όμως οι δύναμεις των Δ. Ευμορφόπουλου και Αθ. Κουτσονίκα κράτησαν ακλώνητοι τις θέσεις τους. Νέα επίθεση των τουρκαλβανών με τη συμμετοχή κι άλλων 600 ανδρών οι οποίοι κατέφθασαν εν τω μεταξύ αποκρούστηκε επίσης και οι τουρκαλβανοί οπισθοχώρησαν με αταξία και πανικό. Μια τρίτη επίθεση κατά το μεσημέρι είχε την ίδια τύχη και τα τουρκικά στρατεύματα αποσύρθηκαν στο Λιγοβίτσι επιδιδόμενα σε λεηλασίες αφού κατά τη μάχη είχαν 100 νεκρούς και τραυματίες. Οι ελληνικές απώλειες ήταν 2 νεκροί και 18 τραυματίες. Από τη δύσκολη όμως θέση στην οποία βρέθηκαν οι τουρκαλβανοί τους διευκόλυνε να εξέλθουν η ανεπάρκεια του Γιαν. Ράγκου. Αυτός την νύχτα που ακολούθησε εγκατέλειψε την ορεινή θέση που κατείχε αφήνοντας εκεί μικρό τμήμα της φρουράς και αποσύρθηκε στο πλησίον ευρισκόμενο συνοικισμό με το πρόσχημα της κακοκαιρίας.Την αποχώρησή του όμως πληροφορήθηκε ο Ανδρ. Ίσκος, ο οποίος τα μεσάνυχτα οδηγώντας 500 τουρκαλβανούς και δικούς του στρατιώτες επιτέθηκε και εκτόπισε την μικρή φρουρά,η οποία κατέφυγε πλησίον του Δημ. Ευμορφόπουλου και Αθ. Κουτσονίκα. Οι τελευταίοι επίσης αναγκάστηκαν να συμπτυχθούν και να ενωθούν με τον Κ. Μπότσαρη δυτικώς της Μάνινας όμως ο Μπότσαρης αποφάσισε να επιστρέψει στο στρατόπεδο της πόρτας και ο δρόμος φαινόταν ελέυθερος για το Βέλικο Γίατσις να συνεχίσει την πορεία του προς το Μεσολόγγι. Ο Ρ. Τσώρτς δυσαρεστήθηκε για την εξέλιξη των επιχειρήσεων και την δυσαρέσκεια του συμπεριέβαλε στην αναφορά τους προς τον Ιω. Καποδίστρια την επομένη, όπου μάλιστα αφήνει αιχμή κατά του Κ. Μπότσαρη ότι εγκατέλειψε τη μάχη χωρίς διαταγή. ...Δυσαρέστως προσαναγγέλω,ότι σήμερα τα ηρωικά στρατεύματα,τα οποία καταπολέμησαν τον εχθρόν γενναίως,παραίτησαν άνευ διαταγής την θέσιν των,και ηνώθησαν με το ου πολύ μακράν αυτών εφεδρεύον λοιπόν σώμα...Το ασυγχώρητον τούτο φέρσιμον,αν και πρέπει να ομολογηθήότι ο καιρός ήτο πολύ αχρείος,μας εστέρησεν του καρπού της οποίας κατά του εχθρού εκερδίσαμεν μάχης...
Πληθυσμιακή εξέλιξη
Η πληθυσμιακή εξέλιξη του συνοικισμού έχει ως εξής: το 1521-62 κάτοικοι, το 1562-105, το 1642-2, το 1650-6, το 1684-6, το 1732-15, το 1815-0, το 1879-163, το 1889-128, το 1896-318, το 1907-265, το 1920-150, το 1928-100, το 1940-228, το 1951-88, το 1961-67, το 1971-191, το 1981-157, το 1991-170, το 2001-128,το 2011-170.
Η πληθυσμιακή εξέλιξη του συνοικισμού έχει ως εξής: το 1521-62 κάτοικοι, το 1562-105, το 1642-2, το 1650-6, το 1684-6, το 1732-15, το 1815-0, το 1879-163, το 1889-128, το 1896-318, το 1907-265, το 1920-150, το 1928-100, το 1940-228, το 1951-88, το 1961-67, το 1971-191, το 1981-157, το 1991-170, το 2001-128,το 2011-170.
Βιβλιογραφία
1. Δήμος Αστακού,Τουριστικός οδηγός
2. Σάββα Αλέξανδρου,Μελετήματα του Ξηρομέρου,
Αθήνα 1983,σελ.18
3. Χουλιαράκη Μιχ.,Γεωγραφική,Διοικητική και πληθυσμιακή εξέλιξη της Ελλάδας 1821-1971,
Αθήνα 1974,σελ.57,120,187,273.
4. Αιτωλ/νική και Ευρθτανική Εγκυκλοπαίδεια,τ'.
Α. σελ.137,138, τ' Δ. σ. 1316
5. Φερεντίνου Γεωργίου,Ιστορία της Ακαρνανίας,τ'
Έ. σελ.331,332
6. Βούλγαρη Νικολάου,Ενοριακοί ναοί και εξωκκλήσια της Ι.Μ. Αιτωλίας και Ακαρνανίας,Αθήνα
2004, σελ.252,253.
7. Παπατρέχα Γεράσιμου,Τοπωνυμικά Ξηρομέρου,
Επετηρίς Εταιρίας Στερεοελλαδικών Μελετών. τ'
Β. 1969-70, σελ. 201.
8. Καραμεσίνη Μενέλαου,Λαογραφικά του Αστακού και της περιοχής του, σ.174,175,177,178
9. Ι.Μ.Κοντού,Πως ιδρύθηκαν τα Μάνινα, περ.Στερεά Ελλάς, τ' Α' 1969 Φεβρ. σελ. 153
10. Στοιχεία Συστάσεως και Εξελίξεως των Δήμων και Κοινοτήτων. Ν. Αιτωλίας και Ακαρνανίας,έκδο-
ση ΚΕΔΚΕ,Αθήναι 1961, σελ.153
1. Δήμος Αστακού,Τουριστικός οδηγός
2. Σάββα Αλέξανδρου,Μελετήματα του Ξηρομέρου,
Αθήνα 1983,σελ.18
3. Χουλιαράκη Μιχ.,Γεωγραφική,Διοικητική και πληθυσμιακή εξέλιξη της Ελλάδας 1821-1971,
Αθήνα 1974,σελ.57,120,187,273.
4. Αιτωλ/νική και Ευρθτανική Εγκυκλοπαίδεια,τ'.
Α. σελ.137,138, τ' Δ. σ. 1316
5. Φερεντίνου Γεωργίου,Ιστορία της Ακαρνανίας,τ'
Έ. σελ.331,332
6. Βούλγαρη Νικολάου,Ενοριακοί ναοί και εξωκκλήσια της Ι.Μ. Αιτωλίας και Ακαρνανίας,Αθήνα
2004, σελ.252,253.
7. Παπατρέχα Γεράσιμου,Τοπωνυμικά Ξηρομέρου,
Επετηρίς Εταιρίας Στερεοελλαδικών Μελετών. τ'
Β. 1969-70, σελ. 201.
8. Καραμεσίνη Μενέλαου,Λαογραφικά του Αστακού και της περιοχής του, σ.174,175,177,178
9. Ι.Μ.Κοντού,Πως ιδρύθηκαν τα Μάνινα, περ.Στερεά Ελλάς, τ' Α' 1969 Φεβρ. σελ. 153
10. Στοιχεία Συστάσεως και Εξελίξεως των Δήμων και Κοινοτήτων. Ν. Αιτωλίας και Ακαρνανίας,έκδο-
ση ΚΕΔΚΕ,Αθήναι 1961, σελ.153